KONKORDAT
między
Stolicą Apostolską
i
Rzecząpospolitą Polską
4 lipca
1996
Stolica
Apostolska i Rzeczpospolita Polska
- dążąc
do trwałego i harmonijnego uregulowania
wzajemnych stosunków;
- biorąc
pod uwagę fakt, że religia katolicka jest
wyznawana przez większość społeczeństwa
polskiego;
-
podkreślając posłannictwo Kościoła
katolickiego, rolę odegraną przez Kościół w
tysiącletnich dziejach Państwa Polskiego oraz
znaczenie pontyfikatu Jego Świątobliwości
Papieża Jana Pawła II dla współczesnych
dziejów Polski;
- zważywszy
przełomowe znaczenie odzyskania niepodległości
i suwerenności przez Państwo Polskie oraz w
trosce o jego pomyślny rozwój;
-
stwierdzając doniosły wkład Kościoła w rozwój
osoby ludzkiej i umacnianie moralności;
-
kierując się wymienionymi wartościami oraz
powszechnymi zasadami prawa międzynarodowego,
łącznie z normami dotyczącymi poszanowania
praw człowieka i podstawowych swobód oraz
wyeliminowania wszelkich form nietolerancji i
dyskryminacji z powodów religijnych;
- uznając,
że fundamentem rozwoju wolnego i
demokratycznego społeczeństwa jest
poszanowanie godności osoby ludzkiej i jej
praw;
- uwzględniając
nową strukturę administracyjną Kościoła w
Polsce ustanowioną Bullą papieską "Totus
Tuus Poloniae populus";
postanowiły
zawrzeć niniejszy Konkordat, przy czym
Rzeczpospolita Polska uwzględniła swe zasady
konstytucyjne i ustawy, a Stolica Apostolska -
dokumenty Soboru Watykańskiego II dotyczące
wolności religijnej i stosunków pomiędzy Kościołem
a wspólnotą polityczną oraz przepisy prawa
kanonicznego.
W tym
celu, Stolica Apostolska, reprezentowana przez
Jego Ekscelencję Księdza Józefa Kowalczyka,
Arcybiskupa Tytularnego Heraklei, Nuncjusza
Apostolskiego w Warszawie, i Rzeczpospolita
Polska, reprezentowana przez Jego Ekscelencję
Pana Krzysztofa Skubiszewskiego, Ministra Spraw
Zagranicznych, uzgodniły, co następuje:
Artykuł
1
Rzeczpospolita
Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że
Państwo i Kościół katolicki są - każde w
swej dziedzinie - niezależne i autonomiczne
oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania
tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu
dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.
Artykuł
2
W celu
utrzymania i umacniania więzi pomiędzy Układającymi
się Stronami oraz w celu wypełniania
powierzonej każdemu z nich misji, Nuncjusz
Apostolski rezyduje, jak dotychczas, w stolicy
Polski, a polski Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny
przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie.
Artykuł
3
Rzeczpospolita
Polska zapewnia Kościołowi katolickiemu oraz
jego osobom prawnym i fizycznym swobodę
utrzymywania stosunków i komunikowania się ze
Stolicą Apostolską, z Konferencjami Episkopatów,
z Kościołami partykularnymi, a także między
sobą i z innymi wspólnotami, instytucjami,
organizacjami i osobami w kraju i za granicą.
Artykuł
4
1.
Rzeczpospolita Polska uznaje osobowość prawną
Kościoła katolickiego.
2.
Rzeczpospolita Polska uznaje również osobowość
prawną wszystkich instytucji kościelnych
terytorialnych i personalnych, które uzyskały
taką osobowość na podstawie przepisów prawa
kanonicznego. Władza kościelna dokonuje
stosownego powiadomienia kompetentnych organów
państwowych.
3. Inne
instytucje kościelne mogą na wniosek władzy
kościelnej uzyskać osobowość prawną na
podstawie prawa polskiego.
Artykuł
5
Przestrzegając
prawa do wolności religijnej, Państwo zapewnia
Kościołowi katolickiemu, bez względu na obrządek,
swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie
z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i
administrowaniem jego sprawami na podstawie
prawa kanonicznego.
Artykuł
6
1.
Tworzenie właściwych Kościołowi struktur
należy do kompetentnej władzy kościelnej;
dotyczy to w szczególności erygowania,
zmieniania i znoszenia prowincji kościelnych,
archidiecezji, diecezji, ordynariatu polowego,
administratur apostolskich, prałatur
personalnych i terytorialnych, opactw
terytorialnych, parafii, instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego oraz innych kościelnych osób
prawnych.
2. Żadna
część terytorium polskiego nie będzie włączona
do diecezji lub prowincji kościelnej mającej
swą stolicę poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej.
3. Żadna
diecezja mająca swą stolicę w
Rzeczypospolitej Polskiej nie będzie się rozciągała
poza granice Państwa Polskiego.
4.
Biskup należący do Konferencji Episkopatu
Polski nie będzie należał do krajowej
Konferencji Episkopatu w innym państwie.
5.
Biskup nie będący obywatelem polskim nie będzie
należał do Konferencji Episkopatu Polski.
Biskup taki nie będzie sprawował jurysdykcji w
Rzeczypospolitej Polskiej, wyjąwszy legata lub
innego wysłannika papieskiego.
Artykuł
7
1. Urzędy
kościelne obsadza kompetentna władza kościelna
zgodnie z przepisami prawa kanonicznego.
2.
Mianowanie i odwoływanie biskupów należy wyłącznie
do Stolicy Apostolskiej.
3.
Stolica Apostolska będzie mianować biskupami w
Polsce duchownych, którzy są obywatelami
polskimi.
4. W
odpowiednim czasie poprzedzającym ogłoszenie
nominacji biskupa diecezjalnego Stolica
Apostolska poda jego nazwisko do poufnej wiadomości
Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Dołożone
zostaną starania, aby to powiadomienie nastąpiło
możliwie wcześnie.
Artykuł
8
1.
Rzeczpospolita Polska zapewnia Kościołowi
katolickiemu wolność sprawowania kultu zgodnie
z artykułem 5.
2.
Organizowanie kultu publicznego należy do władzy
kościelnej zgodnie z przepisami prawa
kanonicznego i z zachowaniem odpowiednich
przepisów prawa polskiego.
3.
Miejscom przeznaczonym przez właściwą władzę
kościelną do sprawowaniu kultu i grzebania
zmarłych Państwo gwarantuje w tym celu
nienaruszalność. Z ważnych powodów i za zgodą
kompetentnej władzy kościelnej można
przeznaczyć te miejsca na inny użytek.
Niniejszy przepis nie ogranicza stosowania prawa
polskiego w przypadkach wywłaszczenia z
zachowaniem standardów prawa międzynarodowego.
4.
Sprawowanie kultu publicznego w miejscach innych
niż określone w ustępie 3 nie wymaga
zezwolenia władz państwowych, chyba że
odpowiednie przepisy prawa polskiego stanowią
inaczej, w szczególności ze względu na
bezpieczeństwo i porządek publiczny.
5. Władza
publiczna może podjąć niezbędne działania w
miejscach określonych w ustępie 3 także bez
uprzedniego powiadamiania władzy kościelnej,
jeśli jest to konieczne dla ochrony życia,
zdrowia lub mienia.
Artykuł
9
1.
Wolne od pracy są niedziele i następujące dni
świąteczne:
1) 1
stycznia - uroczystość Świętej Bożej
Rodzicielki Maryi (dzień Nowego Roku),
2)
drugi dzień Wielkanocy,
3) dzień
Bożego Ciała,
4) 15
sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej
Maryi Panny,
5) 1
listopada - dzień Wszystkich Świętych,
6) 25
grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
7) 26
grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia.
2.
Rozszerzenie powyższego wykazu może nastąpić
po porozumieniu Układających się Stron.
Artykuł
10
1. Od
chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne wywiera
takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie
małżeństwa zgodnie z prawem polskim, jeżeli
(1) między
nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające
z prawa polskiego,
(2) złożą
oni przy zawieraniu małżeństwa zgodne oświadczenie
woli dotyczące wywarcia takich skutków i
(3)
zawarcie małżeństwa zostało wpisane w aktach
stanu cywilnego na wniosek przekazany Urzędowi
Stanu Cywilnego w terminie pięciu dni od
zawarcia małżeństwa; termin ten ulega przedłużeniu,
jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej,
do czasu ustania tej przyczyny.
2.
Przygotowanie do zawarcia małżeństwa
kanonicznego obejmuje pouczenie nupturientów o
nierozerwalności małżeństwa kanonicznego
oraz o przepisach prawa polskiego dotyczących
skutków małżeństwa.
3.
Orzekanie o ważności małżeństwa
kanonicznego, a także w innych sprawach małżeńskich
przewidzianych w prawie kanonicznym, należy do
wyłącznej kompetencji władzy kościelnej.
4.
Orzekanie w sprawach małżeńskich w zakresie
skutków określonych w prawie polskim należy
do wyłącznej kompetencji sądów państwowych.
5.
Kwestia powiadamiania o orzeczeniach wskazanych
w ustępach 3 i 4 może być przedmiotem postępowania
określonego w artykule 27.
6.
Celem wprowadzenia w życie niniejszego artykułu
dokonane zostaną konieczne zmiany w prawie
polskim.
Artykuł
11
Układające
się Strony deklarują wolę współdziałania
na rzecz obrony i poszanowania instytucji małżeństwa
i rodziny będących fundamentem społeczeństwa.
Podkreślają one wartość rodziny, przy czym
Stolica Apostolska, ze swej strony, potwierdza
naukę katolicką o godności i nierozerwalności
małżeństwa.
Artykuł
12
1.
Uznając prawo rodziców do religijnego
wychowania dzieci oraz zasadę tolerancji Państwo
gwarantuje, że szkoły publiczne
podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola,
prowadzone przez organy administracji państwowej
i samorządowej, organizują zgodnie z wolą
zainteresowanych naukę religii w ramach planu
zajęć szkolnych i przedszkolnych.
2.
Program nauczania religii katolickiej oraz podręczniki
opracowuje władza kościelna i podaje je do
wiadomości kompetentnej władzy państwowej.
3.
Nauczyciele religii muszą posiadać upoważnienie
(missio canonica) od biskupa diecezjalnego.
Cofnięcie tego upoważnienia oznacza utratę
prawa do nauczania religii. Kryteria wykształcenia
pedagogicznego oraz forma i tryb uzupełniania
tego wykształcenia będą przedmiotem uzgodnień
kompetentnych władz państwowych z Konferencją
Episkopatu Polski.
4. W
sprawach treści nauczania i wychowania
religijnego nauczyciele religii podlegają
przepisom i zarządzeniom kościelnym, a w
innych sprawach przepisom państwowym.
5. Kościół
katolicki korzysta ze swobody prowadzenia
katechezy dla dorosłych, łącznie z
duszpasterstwem akademickim.
Artykuł
13
Dzieciom
i młodzieży katolickiej przebywającym na
koloniach i obozach oraz korzystającym z innych
form zbiorowego wypoczynku zapewnia się możliwość
wykonywania praktyk religijnych, a w szczególności
uczestniczenia we Mszy św. w niedziele i święta.
Artykuł
14
1. Kościół
katolicki ma prawo zakładać i prowadzić placówki
oświatowe i wychowawcze, w tym przedszkola oraz
szkoły wszystkich rodzajów, zgodnie z
przepisami prawa kanonicznego i na zasadach określonych
przez odpowiednie ustawy.
2. W
realizowaniu minimum programowego przedmiotów
obowiązkowych i w wystawianiu druków urzędowych
szkoły te podlegają prawu polskiemu. W
realizowaniu programu nauczania pozostałych
przedmiotów szkoły te stosują się do przepisów
kościelnych. O publicznym charakterze tych szkół
i placówek decyduje prawo polskie.
3.
Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy oraz
uczniowie i wychowankowie szkół i placówek
wymienionych w ustępie 1 - jeśli są one szkołami
lub placówkami publicznymi albo mają
uprawnienia szkół lub placówek publicznych -
mają prawa i obowiązki takie same jak
analogiczne osoby w szkołach i placówkach
publicznych.
4. Szkoły
i placówki wymienione w ustępie 1 będą
dotowane przez Państwo lub organy samorządu
terytorialnego w przypadkach i na zasadach określonych
przez odpowiednie ustawy.
Artykuł
15
1.
Rzeczpospolita Polska gwarantuje Kościołowi
katolickiemu prawo do swobodnego zakładania i
prowadzenia szkół wyższych, w tym uniwersytetów,
odrębnych wydziałów i wyższych seminariów
duchownych oraz instytutów naukowo-badawczych.
2.
Status prawny szkół wyższych, o których mowa
w ustępie 1, a także tryb i zakres uznawania
przez Państwo kościelnych stopni i tytułów
oraz status prawny wydziałów teologii
katolickiej na uniwersytetach państwowych
regulują umowy między Rządem Rzeczypospolitej
Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną
przez Stolicę Apostolską.
3.
Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i
Katolicki Uniwersytet Lubelski są dotowane
przez Państwo. Państwo rozważy udzielanie
pomocy finansowej odrębnym wydziałom
wymienionym w ustępie 1.
Artykuł
16
1.
Opiekę duszpasterską nad żołnierzami
wyznania katolickiego w czynnej służbie
wojskowej, w tym również zawodowej, sprawuje w
ramach ordynariatu polowego Biskup Polowy
zgodnie z prawem kanonicznym i statutem
zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską w
porozumieniu z kompetentnymi władzami
Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Żołnierzom,
o których mowa w ustępie 1, zapewnia się możliwość
swobodnego uczestniczenia we Mszy św. w
niedziele i święta, jeśli nie koliduje to z
ważnymi obowiązkami służbowymi.
3. Kapłani
i diakoni oraz członkowie instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego po złożeniu profesji wieczystej
zostają przeniesieni do rezerwy. Alumnom wyższych
seminariów duchownych, osobom po złożeniu ślubów
czasowych oraz nowicjuszom odracza się służbę
wojskową ze względu na odbywanie nauki.
4. Kapłani
przeniesieni do rezerwy mogą być powołani do
odbywania ćwiczeń wojskowych tylko w celu
przeszkolenia do pełnienia funkcji kapelana
wojskowego na wniosek właściwego przełożonego
kościelnego.
5. W
czasie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
władza kościelna skieruje dodatkowych kapłanów
do pełnienia funkcji kapelanów wojskowych, a
diakonów, alumnów wyższych seminariów
duchownych oraz członków instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego do służby sanitarnej lub służby
w obronie cywilnej.
Artykuł
17
1.
Rzeczpospolita Polska zapewnia warunki do
wykonywania praktyk religijnych i korzystania z
posług religijnych osobom przebywającym w zakładach
penitencjarnych, wychowawczych,
resocjalizacyjnych oraz opieki zdrowotnej i społecznej,
a także w innych zakładach i placówkach tego
rodzaju.
2.
Osobom, o których mowa w ustępie 1, zapewnia
się w szczególności możliwość
uczestniczenia we Mszy św. w niedziele i święta
oraz w katechizacji i rekolekcjach, a także
korzystania z indywidualnych posług religijnych
w zgodzie z celami pobytu tych osób w zakładach
wskazanych w ustępie 1.
3. Dla
realizacji uprawnień osób, o których mowa w
ustępie 1, biskup diecezjalny skieruje kapelanów,
z którymi odpowiednia instytucja zawrze stosowną
umowę.
Artykuł
18
Stosownie
do potrzeby zapewnienia opieki duszpasterskiej
nad członkami mniejszości narodowych biskupi
diecezjalni decydują o organizowaniu posługi
duszpasterskiej i katechizacji w języku właściwej
mniejszości.
Artykuł
19
Rzeczpospolita
Polska uznaje prawo wiernych do zrzeszania się
zgodnie z prawem kanonicznym i w celach określonych
w tym prawie. Jeżeli te zrzeszenia poprzez swą
działalność wkraczają w sferę uregulowaną
w prawie polskim, podlegają także temu prawu.
Artykuł
20
1. Kościół
katolicki ma prawo swobodnego drukowania,
wydawania i rozpowszechniania wszelkich
publikacji związanych z jego posłannictwem.
2. Kościół
katolicki ma prawo do posiadania i używania własnych
środków społecznego przekazu, a także do
emitowania programów w publicznej radiofonii i
telewizji, na zasadach określonych w prawie
polskim.
Artykuł
21
1.
Odpowiednie instytucje kościelne mają prawo
prowadzenia, każda zgodnie ze swą naturą,
działalności o charakterze misyjnym,
charytatywnym i opiekuńczym. W tym celu mogą
one tworzyć struktury organizacyjne i urządzać
publiczne zbiórki.
2.
Przepisy prawa polskiego o zbiórkach
publicznych nie mają zastosowania do zbierania
ofiar na cele religijne, kościelną działalność
charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową
i wychowawczą oraz utrzymanie duchownych i członków
zakonów, jeżeli odbywają się w obrębie
terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i
okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej
okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony.
Artykuł
22
1. Działalność
służąca celom humanitarnym,
charytatywno-opiekuńczym, naukowym i oświatowo-wychowawczym
podejmowana przez kościelne osoby prawne jest
zrównana pod względem prawnym z działalnością
służącą analogicznym celom i prowadzoną
przez instytucje państwowe.
2.
Przyjmując za punkt wyjścia w sprawach
finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz
duchowieństwa obowiązujące ustawodawstwo
polskie i przepisy kościelne Układające się
Strony stworzą specjalną komisję, która
zajmie się koniecznymi zmianami. Nowa regulacja
uwzględni potrzeby Kościoła biorąc pod uwagę
jego misję oraz dotychczasową praktykę życia
kościelnego w Polsce.
3. Władzom
państwowym wskazana zostanie instytucja kościelna
lub instytucje kościelne kompetentne w sprawach
wymienionych w ustępie 2.
4.
Rzeczpospolita Polska w miarę możliwości
udziela wsparcia materialnego w celu konserwacji
i remontowania zabytkowych obiektów sakralnych
i budynków towarzyszących, a także dzieł
sztuki stanowiących dziedzictwo kultury.
Artykuł
23
Kościelne
osoby prawne mogą zgodnie z przepisami prawa
polskiego nabywać, posiadać, użytkować i
zbywać mienie nieruchome i ruchome oraz nabywać
i zbywać prawa majątkowe.
Artykuł
24
Kościół
ma prawo do budowy, rozbudowy i konserwacji
obiektów sakralnych i kościelnych oraz
cmentarzy - zgodnie z prawem polskim. O
potrzebie budowy świątyni i o założeniu
cmentarza decyduje biskup diecezjalny lub inny właściwy
ordynariusz. Budowę obiektów sakralnych i kościelnych
oraz założenie cmentarza inicjują właściwe
władze kościelne po uzgodnieniu miejsca z
kompetentnymi władzami i po uzyskaniu
wymaganych decyzji administracyjnych.
Artykuł
25
1. W każdej
diecezji komisja powołana przez biskupa
diecezjalnego będzie współpracować z właściwymi
władzami państwowymi w celu ochrony znajdujących
się w obiektach sakralnych i kościelnych dóbr
kultury o ogólnonarodowym znaczeniu oraz
dokumentów archiwalnych o wartości
historycznej i artystycznej.
2.
Kompetentne władze państwowe i Konferencja
Episkopatu Polski opracują zasady udostępniania
dóbr kultury będących własnością lub
pozostających we władaniu Kościoła.
Artykuł
26
Kościelne
osoby prawne mogą zakładać fundacje. Do
fundacji tych stosuje się prawo polskie.
Artykuł
27
Sprawy
wymagające nowych lub dodatkowych rozwiązań będą
regulowane na drodze nowych umów między Układającymi
się Stronami albo uzgodnień między Rządem
Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencją
Episkopatu Polski upoważnioną do tego przez
Stolicę Apostolską.
Artykuł
28
Układające
się Strony będą usuwać na drodze
dyplomatycznej zachodzące między nimi różnice
dotyczące interpretacji lub stosowania
niniejszego Konkordatu.
Artykuł
29
Konkordat
niniejszy podlega ratyfikacji. Wejdzie on w życie
po upływie jednego miesiąca od dnia wymiany
dokumentów ratyfikacyjnych.
Konkordat
niniejszy sporządzono w Warszawie dnia 28 lipca
1993 roku, w dwóch egzemplarzach, każdy w językach
polskim i włoskim, przy czym obydwa teksty są
jednakowo autentyczne.
Na dowód czego Pełnomocnicy Układających się
Stron podpisali niniejszy Konkordat i opatrzyli
go pieczęciami.